با روانشناسی ورزش بیشتر آشنا شویم
جالب روانشناسی ورزش هم این روزها در ورزش قهرمانی صحبتهایی برای گفتن دارد.هادی ساعی قهرمان المپیک می گوید، در وزن من ۶ تکواندو کار برجسته در دنیا وجود دارد که ممکن است از نظر تکنیک در حد من و یا بهتر از من باشند، اما چیزی که مرا متمایز کرده است، برتری ذهنی و روانی من در مسابقات بوده است.با این وصف آگاهی از کاربرد روانشناسی ورزش حائز اهمیت است.
مزایای مطالعه و آشنایی با روان شناسی ورزشی برای مربیان و ورزشکاران
۱-بدست آوردن توانایی توصیف رفتار در موقعیت های یادگیری ، تمرین و مسابقه
۲-بدست آوردن قدرت تشخیص علت واقعی بروز برخی از رفتارها
۳-افزایش قدرت پیش بینی رفتارها با توجه به شناخت ورزشکار از محیط اجرا
۴-توانایی اعمال نفوذ در رفتار (دستکاری و کنترل رفتار) به منظور ارتقای عملکرد
۵-تشخیص زیر ساخت های شخصیتی افراد و اشراف به تفاوت های فردی میان ورزشکاران
اهم کاربردهای روانشناسی در محیط ورزش و فعالیت بدنی
۱-توسعه دانش های وابسته در یادگیری ، آموزش ، تمرین و گزینش ورزشکاران
۲-ایجاد خودباوری –اعتماد به نفس
۳-ایجاد انگیزه و انرژی روانی مناسب
۴-کاهش برانگیختگی و اضطراب
۵-افزایش توجه و تمرکز
۶-تنش زدایی و آرامش بخشی
ده دلیل برای وجود عوامل روانشناختی موثر بر عملکرد ورزشی
۱-هنگام تمرین در مقایسه با مسابقه
۲-تحت تاثیر قرار گرفتن عملکرد در حضور تماشاگران
۳-تغییرپذیری اعتماد به نفس
۴-اضطراب و ترس هنگام مسابقه
۵-آگاه نبودن از دلیل و انگیزه شرکت در رقابت
۶-دادن ارزش خود به توانایی ها در اجرای ورزشی
۷-تغییر پذیری در تمرکز توجه
۸-عملکرد ضعیف پس از برگشت به حالت اولیه از آسیب دیدگی
۹-توسل به شیوه های مختلف برای رسیدن به اوج عملکرد
۱۰-تاکید نتایج بسیاری از تحقیقات بر اهمیت توجه به ابعاد روان شناختی ورزشکاران
اجزاء و مولفه های کاربردی روانشناسی ورزش
- انگیزش
- اعتماد به نفس
- هدف گزینی
- تمرکز توجه
- برانگیختگی
- استرس
- اضطراب
- پرخاشگری
- تسهیل اجتماعی
- خود کلامی
۱-انگیزش
تعریف انگیزش از دید گاه الدرمن : انگیزش تمایل و آمادگی برای انتخاب و جهت دادن به رفتاری است که به وسیله نتایج احتمالی کنترل وپایداری در رفتار تا رسیدن به هدف را منجر می شود.
تعریف دیگری از انگیزش :انگیزش یک نیروی درونی است که فرد را برای رسیدن به هدفی به حرکت وا می دارد.
منابع بر انگیزاننده یا عوامل انگیزشی
۱-عوامل درونی: مانند نیاز به احترام،نیاز به پیشرفت و نیاز به مقبولیت
۲-عوامل بیرونی: رسیدن به مدال، میل به شهرت ، دریافت جایزه ،کسب درآمد
مدل طبقه بندی نیازمندی های مازلو
۲-اعتماد به نفس
تعریف اعتماد به نفس :اعتقاد فرد به توانایی هایش در رسیدن به اهداف خاص.
عوامل موثر بر اعتماد به نفس:
الف) عملکرد موفقیت آمیز فرد در گذشته
ب) آمادگی جسمانی و ذهنی
ج) تشویق مربی و هم تیمی ها
د) خود کلامی مثبت
ه ) مقایسه با ورزشکاران موفق دیگر
۳- هدف گزینی
انواع اهداف
- عملکرد مدار
- نتیجه مدار
از نظر زمان:
- کوتاه مدت
- میان مدت
- بلند مدت
۴ – تمرکز توجه
جهت دادن توجه به محرک یا محرک های مورد نظر
مواردی که ورزشکاران دارای توانایی های ذهنی یا روانی بالا باید انجام دهند:
تمرکز توجه بر جنبه های موثر و مثبت مربوط به عملکرد.(استفاده از نشانه های کلامی مانند محکم ،سریع و ..)منحرف کردن توجه از محرک ها و نشانه هایی با اثرات مداخله ای منفی بر عملکرد (شیوه داوری)
تعاریف برانگیختگی :برخی برانگیختگی را صرفا یک واکنش فیزیولوژیک (ترشح هورمون های اپی نفرین و نوراپی نفرین) ،برخی فقط روان شناختی و برخی چند وجهی می دانند.برانگیختگی از لحاظ فیزیولوژیک دارای پیوستاری است که کمترین حد آن در خواب عمیق و بیشترین مقدار آن در هیجان شدید مشهود است و بدن از طریق آن، خود را آماده نگه می دارد.
توجیهات مربوط به رابطه بین سطح انگیختگی و اجرای مهارت های حرکتی
- فرضیه سایق
- فرضیه U – وارونه
- فرضیه چند بعدی (تاثیر متفاوت اضطراب شناختی و بدنی )
- فرضیه فاجعه
- فرضیه محدوده کارکرد بهینه : ZOF
رابطه بین سطح انگیختگی و اجرای مهارت های حرکتی :
فرضیه U – وارونه
عوامل اثرگذار بر میزان نیاز به بر انگیختگی
- پیچیدگی مهارت
- سطح مهارت اجرا کننده
- تفاوت های فردی
۶- استرس
۷- اضطراب
تعریف اضطراب:نگرانی فرد از فقدان کنترل بر شرایط موجود ،که به دو صورت شناختی و جسمانی بروز می یابد.
انواع اضطراب
۱- اضطراب صفتی : تمایل عمومی فرد برای تجربه اضطراب در بیشتر موقعیت های دستیابی به هدف.
۲- اضطراب حالتی : احساس اضطراب ناگهانی در موقعیت های خاص.
اضطراب رقابتی(صفتی و حالتی) :
اضطراب ناشی از رقابت ،که به دلایل زیر اتقاق می افتد:
- چالش
- ترس
- ضعف فرد
شیوه های غلبه بر اضطراب:تکنیک های بدنی مانند آرام سازی بدن.تکنیک های شناختی مانند تصویرسازی ذهنی
۸- پرخاشگری
هر رفتاری که موجب رنجش یا آسیب رساندن به یک موجود زنده شود.
ویژگی های پرخاشگری :
- یک ویژگی رفتاری است
- باید عمدی باشد
- باید منجر به رنج یا آسیب شود
- باید روی موجود زنده انجام شود
انواع پرخاشگری
- پرخاشگری ابزاری
- پرخاشگری خصمانه
۹- خود کلامی مثبت
- من خود را دوست دارم
- من موجودی فعال و مهربان و کاردان هستم
- من صمیمی ترین دوست برای خود هستم
- من همینم که هستم و خیلی هم راحتم